خلاصه کتاب “خاص باش”
در این مقاله خلاصه کتاب خاص باش بصورت چکیده مطالب مهم در اختیار شما قرار داده شده است.
دکتر محمدحسین رضازاده از نویسندگان کتاب خاص‌باش معتقد است که خاص‌باش یعنی:
- همه چیز نباش
- خاص خودت باش، ورژن خودت باش
- باش: آنچه هستی واقعا باش و ثبات قدم داشته باش
دکتر رضازاده میگوید:
فرض کنید سفری به شیراز داریم، در طول مسیر فکر میکنیم که می‌توانستیم یزد هم برویم، اصفهان هم برویم، در طول این سفر جاهای دیگر هم برویم. اما آنچه مهم است که گزینه مورد نظرمان را با جان و دل برویم و یک بام و چند هوا نباشیم.
دکتر محمد وکیلی نویسنده دیگر کتاب خاص باش معتقد است:
افراد باهوش به دلیل هوشمندی زیاد و موفقیت در بسیاری از فعالیت‌هایی که شروع می‌کنند در تله موفقیت میافتند! بسیار اتفاق میافتد که افراد باهوش بدون توجه به عواملی همچون علاقه قلبی و زمینه محیطی، زمینه‌هایی را برای فعالیت حرفه‌ای خود انتخاب می‌کنند که سال‌ها بعد تازه متوجه می‌شوند که این زمینه‌ها، زمینه مورد علاقه آنها نبوده و تازه بعد از صرف سال‌ها زمان، تلاش سخت و صرف بسیاری منابع دیگر، حتی کسب درجه و جایگاه اجتماعی به ناخوشنودی و سردرگمی میافتند. کتاب خاص‌باش راهنمایی برای همه افرادیست که می‌خواهند عمیقاً زندگی حرفه‌ای متعادل و متناسب با استعداد و علایق خود را از همین ابتدای مسیر طراحی کنند و رقم بزنند.
تمرکز یا تنوع؟
تمرکز یا تنوع کدام یک عامل رشد و پیشرفت است؟ برخی افراد در حوزه‌های حرفه‌ای و تخصصی زیادی وارد می‌شوند و اتفاقاً در هر حوزه و زمینه حرفه‌ای که ورود می‌کنند، موفق می‌شوند اما برخی فقط در یک زمینه گاهی تا سی سال کاملاً متمرکز باقی می‌مانند و به هیچ عنوان به زمینه دیگری ورود پیدا نمی‌کنند. سوالی که اینجا مطرح میشود این است که کدام یک از این ۲ موضوع (تمرکز یا تنوع) درست است؟ کدام یک باعث رشد، پیشرفت، افزایش رضایتمندی و رسیدن به اوج انتظاراتمان می‌شوند.
یکی از رموز پیشرفت و آسایش در زندگی، تمرکز بر یک زمینه حرفه‌ای ارزشمند و اجتناب از پراکنده‌کاری است. اما سوال مهم در اینجا این است که تمرکز بر کدام زمینه حرفه‌ای و تخصصی باعث موفقیت‌های عالی و رسیدن به رضایتمندی قلبی در پایان کار میشود.
بسیاری از افراد به اوج قله تخصص و موفقیت می‌رسند اما آیا همه آنها در این نقطه اوج خود، رضایتمندانه پرواز می‌کنند؟ از نتیجه و حاصل سال‌ها تلاش سخت خود راضی هستند یا خیر؟ یا صرفا به دلیل نیاز مالی، اجبار خانواده، جامعه و … به این سمت کشیده شده‌اند؛ اینک که به نقطه اوج موفقیت رسیدهاند، صدایی در عمق وجودشان فریاد می‌زند که این جایگاه مطلوب من نیست! من در این جایگاه رفیع راضی نیستم! نکته بسیار جالب ماجرا اینجاست که افراد باهوش به دلیل اینکه در بیشتر زمینه‌هایی که وارد می‌شوند به موفقیت‌های گاه خیره‌کننده هم می‌رسند، بیشتر در این تله نارضایتی در اوج میافتند.
کتاب خاص‌باش برای کمک حرفه‌ای به همه افراد صرفنظر از تحصیلکرده و بدون تحصیلات رسمی و آکادمیک است؛ همه آنهایی که خواهان یک زندگی حرفه‌ای رضایتمندانه هستند.
فصل اول
تخصص‌گرایی، چرایی و اهمیت آن
در این فصل به موضوع تخصص‌گرایی، چرایی و اهمیت آن، سطوح تخصص و علل پراکنده‌کاری پرداخته‌ایم. واقعیت دنیای امروز این است که به دلیل تخصصی شدن مشاغل، رقابت برای یافتن شغل مناسب افزایش یافته است. صرف کسب مدرک دانشگاهی تضمینی برای یافتن یک شغل مناسب نیست.
نیاز عمیق انسان به خودشکوفایی و پیشرفت مستمر، جریانی از شور و اشتیاق برای کشف توانمندی‌های جدید و بهبود زندگی خود و دیگران عامل بعدی لزوم تخصص‌گرایی است. در کنار عوامل بالا، حفظ تعادل بین کار و سایر حوزه‌های زندگی، به اندازه تخصص در شغل و خودشکوفایی مهم است.
- آیا توان و شناخت درست برای ایجاد توازن بین کار و سایر جنبه‌های مختلف زندگی را دارید؟
- برای برقراری این توازن به چه نکاتی نیاز دارید؟
- با توجه به اینکه تخصص، دارای سطوح و مراتبی است؛ الآن در کدام سطح از تخصص خود قرار دارید؟
- از سطوح پنج‌گانه تخصص آگاهی دارید؟
- اقدامات عملی برای رسیدن به سطوح تخصص چیست؟
- آیا به دنبال تنوع و پراکنده‌کاری هستید؟
- چرا در زمینه های مختلفی فعالیت میکنید؟
در فصل اول سه عامل توهم اثربخشی، اولویت منابع کوتاه‌مدت و میل درونی به تنوع‌طلبی مورد بررسی قرار میگیرد. در فصل اول، نیفتادن در دام روزمرگی را به عنوان عوامل تنوع‌طلبی و پراکنده‌کاری بررسی میکنیم تا شناخت درستی از این مسئله کسب کنیم. در این مسیر مثال‌ها، پژوهش‌ها و اقدامات عملی برای گذر موفق از این بخش ارائه می شود تا با شناخت درست راهکاری اجرایی ممکن و موجود، راهکاری که صرفاَ پاسخگوی نیازها و خواسته‌های شما و در جهت منفعت شخص شماست پیدا کنید.
فصل دوم
چگونه تمایلات حرفه‌ای خود را کشف کنیم؟
چه عواملی باید در کنار هم قرار بگیرند تا موفقیت ما را در زندگی حرفه‌ای رقم بزنند؟ آیا اگر در کاری استعداد داشته باشیم، موفقیت ما قطعی است؟ در فصل دوم با مثلث موفقیت آشنا می‌شویم. موفقیت شغلی به ۳ عامل وابسته است، آیا این سه عامل را می‌شناسید؟ عوامل مثلث موفقیت عواملی هستند که زمینه تخصص ما را مشخص می‌کنند و ما را به قله و جایگاه درست و اصلی‌مان رهنمون می‌شوند. در مثلث موفقیت با سه عامل استعدادها، فرصتهای محیطی و ارزشمندی به طور مفصل آشنا می‌شویم. چگونه استعدادها و نقاط قوت خود را شناسایی کنیم؟
یکی از اقدامات اجرایی اثربخش برای شناخت درست از خودمان و استعدادهایمان استفاده از آزمون‌های استاندارد است. در کتاب خاص‌باش با آزمون “هرمان” آشنا میشوید؛ تمایلات حرفه‌ای خود را شناسایی میکنید تا در عرصه عمل و اجرا موفق‌تر عمل کنید. در این فصل سه روش برای کشف تمایلات حرفه‌ای معرفی کرده‌ایم که با استفاده از آنها در مقام عمل نیز با رویکردی علمی و اجرایی به توانمندی‌ها و تمایلات خود آگاهی پیدا میکنید. اهمیت این موضوع به این لحاظ است که شما را از صرف سال‌ها آزمایش و خطا برحذر نگه می‌دارد و مسیر موفقیت‌تان را هموارتر می‌کند.
فصل سوم
شناخت فرصتهای محیطی
انتخاب حرفه تخصصی نیازمند توجه به آمادگی‌های سه‌گانه (استعداد) در کنار شناخت دقیق محیط حرفه‌ای‌مان است. باید بدانیم از بین حرفه‌های مختلفی که به آنها علاقمندیم، کدام یک در کوتاه‌مدت و درازمدت فرصتهای مناسبی را در اختیارمان قرار می‌دهند. به زبانی دیگر آیا متخصص شدن در آن زمینه، منجر به یک زندگی حرفه‌ایِ مطلوب و متوازن میشود که نیازهای مالی، خودشکوفایی و اثربخشی ما را تامین کند؟
در فصل سوم با چهار تکنیک کاربردی برای شناسایی و تحلیل فرصتهای محیطی آشنا میشوید و با اجرای تمرین‌های عملی، قادر خواهید شد فرصتهای کوتاه‌مدت و درازمدت را شناسایی کنید. در نهایت این فرصت‌ها را داخل یک ماتریس، جمع‌بندی میکنید. این ماتریس به شما کمک می‌کند تا با کسب درک درستی از فرصتهای محیطی خود، انتخاب هوشمندانه‌ای برای زمینه تخصص خود داشته باشید. چندین مثال و نمونه موفق ایرانی در کنار این اصل آورده شده است.
فصل سوم فراتر از مشاغل تعریف شده همانند پزشکی، کارمندی رانندگی و …، نگاهی کارآفرینانه به موقعیت‌های حرفه‌ای اثربخش و پردرآمد دارد. حتی پا را فراتر گذاشته و نگاهی بین‌المللی به مقوله کار و حرفه دارد تا افق وسیع‌تری را برای آینده حرفه‌ایتان شناسایی و هدفگذاری کنید.
فصل چهارم
انتخاب زمینه تخصص و ترسیم چشم‌انداز
بعد از شناخت تمایلات حرفه‌ای خود و فرصتهای محیطی، اکنون نیازمند تعریف زمینه مناسب برای فعالیت تخصصی و سپس تدوین چشم‌انداز حرفه‌ای خود هستیم. تلاقی درست و حرفه‌ای استعدادهای ما با فرصتهای محیط حرفه‌ای، به شرطی که با ارزش‌های ما و جامعه هم‌خوانی داشته باشند، منجر به موفقیت ما خواهند شد.
گاهی اوقات حوزه‌ای که برای تخصص خود انتخاب کرده‌ایم و چه بسا مدت‌ها روی آن عمر، انرژی، پول و سایر منابع ارزشمند را صرف کرده‌ایم، انتخاب مناسبی نبوده و از آینده جذابی برخوردار نیست. بعضی اوقات رها کردنِ یک هدف یا فعالیت خاص، اقدامی فوق‌العاده نیروبخش و راهگشاست. به عبارت دیگر، رهاکردن و عقب‌نشینی، همیشه ناشی از ضعف نیست. تشخیص این نکته که تا چه وقت به امید کسب موفقیت با یک مشکل دست و پنجه نرم کنیم و چه وقت از آن صرف نظر کنیم کاری به غایت دشوار است.
برای تعیین حوزه تخصصی بر اساس تمایلات حرفه‌ای و فرصتهای محیطی سه گام را در کتاب آورده‌ایم. سپس به چگونگی ترسیم و تدوین چشم‌انداز حرفه‌ای شدن در درازمدت پرداخته‌ایم. یک مثال حرفه‌ای مناسب را برای درک بهتر آورده‌ایم تا با سهولت بیشتری با مفاهیم این فصل ارتباط برقرار کنید و کار برای شما ملموس‌تر شود.
فصل پنجم
هرم تخصص و کاربردهای آن
در بحث تخصص‌گرایی با چند آسیب جدی مواجه هستیم که در فصل پنجم، مورد بررسی دقیق قرار میدهیم.
- برخی افراد در بسیاری از رشته و زمینه های کاری و شغلی وارد می‌شوند و به نوعی همه فن‌حریف هستند؛ اما از هر زمینه‌ای فقط به صورت سطحی آگاهی دارند و در هیچ زمینه‌ای عمیق نیستند.
- برخی دیگردر نقطه مقابل قراردارند؛ این افراد در یک تخصص ویژه بسیار عمیق شده‌اند اما توانمندی‌هایشان
از گستردگی کافی برخوردار نیست. همانند برخی متخصصین که مهارت‌های تدریس خود را توسعه نداده‌اند ولذا در شغل معلمی ناموفق هستند. در نتیجه تمرکز افراطی هم مانع اثربخشی مطلوب است. - دسته بعدی افرادی‌اند که در یک زمینه مشخص عمیق شده‌اند اما به جنبه‌های مکمل تخصص خود کلا بی‌توجه بوده‌اند. برخی دیگر در چندین زمینه مستقل می‌خواهند متخصص شوند.
- آخرین گروه آنهایی هستند که به ظاهر و از نظر دیگران، بسیار حساب‌شده و مشخص در زمینه‌ای خاص فعالیت می‌کنند؛ حتی درآمد و جایگاه اجتماعی بالایی هم دارند اما از کارشان لذت نمی‌برند، احساس خودشکوفایی نکرده، رضایت قلبی ندارند و این جایگاه بالا آنها را راضی نمی‌کند.
در این فصل از کتاب خاص باش با هرم تخصص و کاربردهای آن آشنا می شوید. شکل و روش ترسیم هرم تخصص مطابق با شریط و ویژگیهای شخص شما، در این فصل آموزش داده میشود. چگونه هرم تخصص خود را مشخص کنم تا در آینده دچار سرخوردگی و نارضایتی نشوم و با شور و نشاط به موفقیت و رضایتمندی در حال و آینده برسم. تمرین‌های عملی این فصل را باید با جدیت بیشتری دنبال کنید.
فصل ششم
طراحی هرم تخصص مطلوب
مضمون فصل ششم، به شما کمک می‌کند تا هرم تخصص خود را به صورت قدم به قدم طراحی کنید و نقشه راه حرفه‌ای شدنتان را ترسیم کنید. طراحی هرم تخصص مطلوب بر اساس چشم‌انداز در سه گام به طور کامل انجام میشود که با توجه به توضیحات کتاب، میتوانید آن را مطابق با ویژگیها و شرایط شخصی خود و با جزئیات کامل طراحی کنید.
نقشه راه پیج ساله و گام های توسعه هرم تخصص هر فرد، با برنامه ریزی و ارزیابی وضع موجود انجام میشود. با استفاده از جدول مکانیزم یادگیری غیررسمی، اجزای خانه های هرم تخصص خود را هوشمندانه و دقیق تر ترسیم میکنیم تا قابلیت ارزیابی دقیق هم داشته باشد.
در فصل ششم شما …
- عملا وارد فاز طراحی و اجرا میشوید؛
- چشم‌انداز حرفه خود را ترسیم میکنید؛
- اولین پروژه حرفه‌ای خود را بر اساس هرم تخصص مطلوب خود تعریف میکنید؛
- تمام انرژی خود را بر روی استعدادها، فرصتهای حرفه‌ای محیط و تخصص و علایق خودتان متمرکز میکنید؛
- از پراکنده‌کاری‌ها، ناخواسته‌ها و نامطلوب‌هایتان جدا میشوید؛
- به سمت خواسته‌ها و مطلوب‌هایتان که با درونتان هم‌خوانی و انطباق دارد و مانع از سردرگمی و نارضایتی در آینده میشود رهنمون میشوید.
در انتهای این فصل به نتایج پژوهش مایکل دیرینگ پرداخته‌ایم تا با نگرشی درست و علمی، سطح توقعات خود را نتظیم کنیم تا نه تنها در مسیرمان دچار سرخوردگی و یأس نشویم بلکه با اطمینان بیشتری تا رسیدن به نقطه اوج موفقیت تلاش کنیم.
فصل هفتم
توسعه گام به گام زندگی حرفه‌ای
بعد از طراحی هرم تخصص بر اساس نکات و مطالب فصل ششم و به دست آوردن درک و شناخت درست و صحیح از عوامل موفقیت، حالا باید برنامه طراحی شده خود را به فاز اجرایی ببریم تا قدم به قدم به سمت تحقق زندگی حرفه‌ای مطلوب خود پیش برویم. گام‌های این مسیر به حرفه و شرایط محیطی ما بستگی دارد. استفاده از تکنیک‌های حرفه‌ای به ما کمک می‌کند تا مسیر را مؤثرتر و با شناخت صحیح طی کنیم.
در فصل هفتم کتاب خاص باش به مهمترین تکنیک‌های توسعه زندگی حرفه‌ای همراه با مثال‌هایی از نحوه پیاده‌سازی آنها پرداخته‌ایم؛ مثال‌هایی که راهنمای عملی و حرفه‌ای برای شما هستند.
شش گام عملی در این فصل به تفصیل و با مثال‌های عملی توضیح داده شده‌اند تا به شخص شما کمک کنند که موفقیت حرفه‌ای خود را مشتاقانه پی‌ریزی و پیگیری کنید و با رضایتمندی به خودشکوفایی همراه با لذت و حفظ تعادل و تناسب در همه بخش‌های زندگی حرفه‌ای خود برسید. شش گام مذکور به شرح زیر می باشد:
- تعریف اولین پروژه تخصصی شدن،
- ایجاد و توسعه شبکه ارتباطی تخصصی،
- لذت بردن از زندگی تخصصی،
- مهارت نه گفتن،
- فرصت‌سازی فعال،
- تکنیک یک ذره بهتر.
در نهایت اینکه با درآمد عالی، همراه با جایگاه بالای اجتماعی و رضایتمندی قلبی، چرخ زندگی‌تان عالی و رضایتمندانه بچرخد.
مخاطبان کتاب خاص‌باش
هر فردی که مشتاق شکل دادن یک زندگی متعادل و حرفه‌ای باشد، می تواند مخاطب “خاص باش” باشد. افرادی که مشتاقانه به دنبال برداشتن گام موثر در زندگی خود و جامعه، بودن بدون دغدغه در کنار خانواده و لذت عمیق از ارتباطات خانوادگی هستند، به عنوان مخاطبین “خاص باش” شناخته می شوند.
۴ نکته در مورد کتاب خاص‌باش
- این کتاب برای قهرمان شدن نیست
- خاص‌باش برای داشتن یک زندگی معنی‌دار و متوازن است
- هیچ راه میانبری وجود ندارد
- کتاب خاص‌باش صرفا برای مطالعه نیست!
چگونه از کتاب بهترین استفاده را ببریم؟
برای مطالعه و استفاده بهتر از کتاب ۲ روش را پیشنهاد میکنیم:
- برای هر فصل کتاب یک هفته را اختصاص دهید.
- یک‌بار کل کتاب را بخوانید و سپس مجدد شروع کنید به مطالعه و انجام تمرین‌ها.
